Transport lotniczy
Zalety:
- Największa prędkość podróżna;
- Najwyższe bezpieczeństwo przewozowe;
- Wysoka punktualność i rytmiczność transportu
Wady:
- Mała podatność transportowa (wybrane ładunki);
- Największy koszt usług transportowych;
- Duża wrażliwość na warunki klimatyczne;
- Konieczność korzystania z innych gałęzi transportu.
Infrastruktura transportu lotniczego
Punktowa: lądowiska, lotniska, porty lotnicze
i międzynarodowe porty lotnicze;
Liniowa: drogi lotnicze.
Często spotykany jest pogląd, że transport lotniczy nie posiada infrastruktury liniowej. Wynika to z istoty środowiska funkcjonowania tej gałęzi transportu – przestrzeni powietrznej. Przestrzeń ta jest głównym elementem infrastruktury liniowej, jednak nabiera ona cech infrastrukturalnych dopiero po zainstalowaniu na ziemi odpowiednich urządzeń prowadzenia, nadzoru i kontroli ruchu lotniczego. Urządzenia te, obiekty naziemne kontroli ruchu naziemnego mają w sensie technicznym charakter punktowy (radary, radiostacje komunikacyjne, radiostacje nawigacyjne), służą jednak do zabezpieczenia ruchu samolotów na odcinkach pomiędzy punktami infrastrukturalnymi – lotniskami.
Infrastruktura liniowa transportu lotniczego
- Drogi lotnicze: wycinki przestrzeni powietrznej
o szerokości 10 NM (Nautical Miles – mil morskich) jako drogi krajowe i 20 NM jako drogi międzynarodowe oraz wysokości 900-12000m STD (standardowe nastawienie wysokościomierza).
- Rejony kontrolowane lotnisk: przestrzenie wokół lotnisk o promieniu kilkudziesięciu kilometrów,
w których łączność i kierowanie ruchem przejmują lotniskowe organa kierowania ruchem. Stanowią one element łączący infrastrukturę liniową lotnictwa z infrastrukturą punktową.
Problematyka infrastruktury liniowej i punktowej transportu lotniczego stanowi z przyczyn technicznych idealny, niemal modelowy przykład ilustrujący zależność środków transportu od elementów infrastruktury.
O ile bowiem w innych gałęziach transportu,
w ekstremalnych sytuacjach awaryjnych, możliwe jest przyjęcie i obsługa środka transportowego poza wyznaczonymi i odpowiednio przygotowanymi punktami transportowymi (portami, stacjami, przystankami), o tyle w transporcie lotniczym,
z uwagi na specyfikę techniczną tej gałęzi, jest to praktycznie niewykonalne.
Infrastruktura punktowa transportu lotniczego
Lotnisko: wydzielona na lądzie lub wodzie powierzchnia wraz z przynależnymi do niej obiektami budowlanymi, urządzeniami i wyposażeniem, przeznaczona w całości lub w części do przylotów, odlotów i manewrowania statkami powietrznymi. Nazwa „port lotniczy” występuje w kontekście operacji ekonomicznych i handlowych przewozów lotniczych.
Międzynarodowy port lotniczy: port lotniczy
o wyznaczonym przez państwo miejscu położenia, służący lądowaniom i startom w międzynarodowym ruchu powietrznym, z tym że w obrębie tego portu dokonuje się czynności wynikających z przepisów celnych, imigracyjnych, ochrony zdrowia publicznego, kwarantanny oraz innych formalności tego typu.
Funkcje transportowe portów lotniczych jako punktów transportowych: gałęziowa
Funkcja gałęziowa: port lotniczy, podobnie jak stacje, porty, przystanki innych gałęzi transportu, odgrywa rolę stacji czy przystanku dla głównego (gałęziowego) środka transportu.
Całokształt tej funkcji sprowadza się do gestii ruchowej punktu w stosunku do swego głównego środka transportu.
Gestia ruchowa to ogół czynności i kompetencji mających na celu sprawne, bezpieczne przyjęcie środka transportowego w obręb stacji, sprowadzenie go do przeładunku, a po jego zakończeniu wyekspediowanie środka poza stację. W skład tych czynności wchodzą:
- Czuwanie nad bezpieczeństwem ruchu w obrębie stacji;
- Wyznaczanie miejsc przeładunku;
- Kontrola przestrzegania wszelkich przepisów na terenie punktu (stacji).
Gestia ruchowa, czyli odpowiedzialność za czynności ruchowe zasadniczego środka transportowego, spełniana jest przez zawiadowcę lotniska niekomunikacyjnego i zespół instytucji kierowania ruchem lotniczym na lotniskach komunikacyjnych.
Dodatkowo, gestia ruchowa obejmuje także inne funkcje związane z techniczną obsługą środka transportu, takie jak: zaopatrywanie w paliwo, przeglądy, remonty, konserwacja.
Obsługa samolotów przez port lotniczy jest bardzo szeroka i pełna. W dużych portach znajdują się często warsztaty naprawcze, magazyny części zamiennych, wykwalifikowane fabryczne ekipy remontowe.
Wymogi bezpieczeństwa i płynności dużego ruchu lotniczego w przestrzeni trójwymiarowej spowodowały podział gestii ruchowej pomiędzy trzy zasadnicze rodzaje organów kierujących bezpośrednio ruchem lotniczym:
- Kontrola obszaru: kieruje ruchem lotniczym na obszarze całego państwa lub jego części;
- Kontrola zbliżenia: zajmuje się ruchem samolotów poruszających się w obrębie Rejonu Kontrolowanego Lotniska;
- Kontrola lotniska: zajmuje się ruchem w obrębie Strefy Kontrolowanej Lotniska.
Funkcje transportowe portów lotniczych jako punktów transportowych: międzygałęziowa
Funkcja międzygałęziowa: port lotniczy (punkt transportowy) spełnia rolę węzła transportowego (inna nazwa to funkcja stacja-stacja).
Funkcja ta ma cechy ekonomiczne i występują tu czynności mające na celu obsługę zetknięcia się głównego i dowozowo-odwozowych środków transportu, oraz obsługę przedmiotów przewozu – pasażerów
i ładunków.
Funkcja wynika z konieczności stosowania innych gałęzi transportu w celu uzupełnienia usług transportu lotniczego, a to wymaga koordynacji ruchu lotniczego z pozostałymi rodzajami transportu.
Funkcja wyraża się jak największym dostosowaniem transportu lotniczego do potrzeb przewozowych, skoordynowania z nimi liczby i częstotliwości odlotów i przylotów.
Funkcję sprawują przedsiębiorstwa transportu lotniczego, spedytorzy, biura podróży, biura wycieczkowe lub inne różnorodne instytucje pośredniczące.
Cechy infrastruktury transportu lotniczego:
- Wysoka majątkochłonność i kapitałochłonność;
- Niepodzielność techniczna i ekonomiczna;
- Wielofunkcyjność (wielozadaniowość);
- Przewaga kosztów stałych nad zmiennymi;
- Długi okres projektowania, budowy i eksploatacji;
- Immobilność przestrzenna i funkcjonalna.
Klasyfikacja polskich portów lotniczych:
Porty przylotowe i odlotowe dla rozkładowych
i nierozkładowych lotów zagranicznych i zapewniają im pełną obsługę inspekcyjną, celną i imigracyjną oraz umożliwiają kontakt z lokalnymi władzami.
Duże jednostki zdolne do obsłużenia rozkładowych
i nierozkładowych lotów w komunikacji krajowej
i nierozkładowych w regionalnej komunikacji międzynarodowej. Dodatkowe usługi: loty dyspozycyjne, lokalne operacje prywatnych statków przewozowych, lotnicze przewozy towarowe (cargo), ograniczone loty międzynarodowe wymagające wcześniejszej notyfikacji. Mogą służyć jako porty zapasowe (rezerwowe) dla lotnisk międzynarodowych.
Klasyfikacja polskich portów lotniczych:
Służą obsłudze małego przemysłu, ruchu turystycznego
i centrów handlowych. Dostęp do lotniska mają statki powietrzne obsługujące małą komunikację, dyspozycyjne, obsługujące ludzi biznesu i prywatne. Na ogół nie obsługują lotów rozkładowych. Wyposażone są
w drogę startową utwardzoną.
Stanowią teren operacji nierozkładowych lotów lotnictwa ogólnego i miejsce dla przymusowych lądowań statków powietrznych lotnictwa ogólnego, szkolenia i działalności sportowej. Nie mają utwardzonych dróg startowych.
W Polsce zlokalizowanych jest około 110 lotnisk
i portów lotniczych jako obiektów punktowych infrastruktury lotniczej i kilkadziesiąt obiektów infrastruktury liniowej.
Transport lotniczy jest obecnie najszybciej rozwijającą się gałęzią transportu.
Najintensywniej jest wykorzystywany w relacjach Europa – Ameryka Północna – Azja Wschodnia.
Pozwala na utrzymanie komunikacji w rejonach słabo zaludnionych i trudnodostępnych jak: Alaska, Kanada, Rosja, Australia, Amazonia.
Największe porty lotnicze to: Atlanta, Dallas, Nowy Jork, Frankfurt, Londyn, Tokio, Bangkok, Chicago. W Polsce: Warszawa Okęcie ze statusem międzynarodowego portu kontynentalnego.